Sposoby ochrony drewna budowlanego przed korozją biologiczną

Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej spowodowało głębokie zmiany w dotychczasowy systemie dopuszczenia środków ochrony drewna do obrotu rynkowego i stosowania. Środki przeznaczone dla budownictwa nie podlegają obecnie systemowi oceny materiałów i wyrobów budowlanych w zakresie skuteczności działania przeciw korozji biologicznej, bowiem zostały objęte postanowieniami Ustawy o produktach biobójczych z dnia 13 września 2002 r. wraz z późniejszymi zmianami.

Ustawa określa warunki wprowadzenia do obrotu i stosowania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej produktów biobójczych oraz substancji czynnych stosowanych w produktach biobójczych. Nowe uregulowania uwzględniają wymagania pozwoleń na wprowadzenie do obrotu i wpisów do rejestru produktów biobójczych niskiego ryzyka między Rzeczpospolitą Polską a innymi państwami członkowskimi Unii Europejskiej. Celem ustawy jest zapobieganie zagrożeniom zdrowia ludzi, zwierząt i zagrożeniom środowiska, które mogą być wynikiem działania produktów biobójczych. Wprowadzenie Ustawy o produktach biobójczych było bezpośrednio związane z wejściem w życie Dyrektywy 98/8/WE Parlamentu Europejskiego i Rady Europy z dnia 16 lutego 1998 r. w sprawie wprowadzenia do obrotu rynkowego produktów biobójczych [9[,[10],[12].

Preparaty impregnacyjne zatruwają tkankę drewna – będącą pożywieniem grzybów i owadów, oraz stwarzają niesprzyjające warunki dla ich rozwoju.
Rozróżnia się impregnację powierzchniową (z reguły dla starego drewna więźby dachowej) i wgłębną dla nowego, ale i starego drewna porażonego.
Do impregnacji powierzchniowej zalicza się wszystkie proste sposoby (np. smarowanie, opryskiwanie, krótkotrwałe moczenie), które nasycają zewnętrzną warstwę drewna do głębokości 5 mm; pozostałe sposoby do wgłębnej.

W impregnacji wgłębnej stosuje się te sposoby, które za pomocą dyfuzji lub działania ciśnieniowego wprowadzają impregnat na głębokość kilkunastu bądź kilkudziesięciu milimetrów, aż do całkowitego przesycenia dających się łatwo impregnować części drewna. Szczególne znaczenie posiada wilgotność drewna, bowiem warunkuje ona rodzaj impregnacji.

Smarowanie

Smarowanie polega na wielokrotnym (najczęściej dwu-, trzykrotnym) smarowaniu powierzchni zabezpieczonego drewna roztworem za pomocą pędzla, szczotki, itp. Temperatura środków solnych i wodorozcieńczalnych powinna wynosić około +20°C, ale korzystniejsze jest podgrzewanie roztworu do temperatury +50°C – +60°C, co zwiększa głębokość wnikania, a także zużycie impregnatu.

Niekiedy środki oleiste i rozpuszczalnikowe o wysokim punkcie zapłonu podgrzewa się do temperatury +70° -+90°C, a o niskim punkcie zapłonu do temperatury +60°- +70°C.

Drewno powietrzno-suche może być impregnowane środkami oleistymi i rozpuszczalnikowymi, a drewno o podwyższonej wilgotności środkami solnymi o wodorozcieńczalnymi.

Opryskiwanie

Opryskiwanie przeprowadza się za pomocą opryskiwaczy elektrycznych lub pneumatycznych. Stosuje się je w przypadku trudnodostępnych elementów lub podczas impregnacji dużych powierzchni.

Zużycie impregnatu jest jednak o 25-30% większe niż podczas stosowania smarowania.

Kąpiele krótkotrwałe (impregnacje powierzchniowe)

Kąpiele polegają na zanurzaniu w wannie z impregnatem elementu drewnianego na określony czas, od 15 minut do kilku godzin. Kąpiel przeprowadza się w stalowych lub betonowych wannach, zaopatrzonych w urządzenia do wprowadzania, odprowadzania, podgrzewania impregnatu i utrzymywania drewna w stanie zanurzonym.

Stosuje się również koryta drewniane, a w przypadku częściowej impregnacji kadzie lub beczki stalowe. Wymagana wilgotność drewna przy środkach oleistych i rozpuszczalnikowych wynosi 18-20% (drewno powietrzno-suche). Podczas stosowania środków solnych i wodorozcieńczalnych wilgotność drewna powinna wynosić 20-30%. Metoda ta służy do masowego nasycenia gotowych elementów.

Rozróżnia się kąpiel zimną krótkotrwałą oraz gorącą krótkotrwałą.

W kąpieli zimnej krótkotrwałej – drewno nasyca się środkami oleistymi lub roztworami solnymi grzybobójczych o temperaturze +20°C. Głębokość wnikania roztworów solnych w ciągu pół godziny wynosi około 2 mm, a środków oleistych 2-5 mm.

W kąpieli gorącej krótkotrwałej – temperatura środków solnych wynosi około +50% – +60°C, a oleistych do +70°C-+90°C, Głębokość wnikania w ciągu pół godziny nasycenia roztworami solnymi wynosi około 3 mm, a środkami oleistymi około 6 mm.

Kąpiele długotrwałe

Kąpiel zimna lub gorąca długotrwała wymaga, aby wilgotność drewna wynosiła 18-20%, czas kąpieli zimnej 6-8 dni, a gorącej 1-2 dni, oraz aby  temperatura kąpieli zimnej wynosiła około +20°C, a gorącej +50°-+60°C.

Kąpiel gorąco-zimna polega na rozgrzaniu drewna w roztworze gorącym impregnatu i szybkim przeniesieniu go do drugiego zbiornika z zimnym impregnatem, w którym pozostaje do ostygnięcia. Ogrzewanie trwa około 2÷4 godzin, a właściwe nasycanie odbywa się w procesie stygnięcia w zimnym roztworze. Temperatura roztworu solnego gorącego wynosi +60″ h- +70°C, temperatura roztworu zimnego +15°÷+20°C. natomiast dla środków oleistych odpowiednio +60÷+90°C i +20°÷+30°C.

Dopuszczalna wilgotność drewna wynosić powinna 18-30%. Głębokość wnikania impregnatu wynosi około 2÷3 cm. Zbliżony skutek impregnacji można osiągnąć przy użyciu tylko jednego zbiornika z gorącym impregnatem , w którym drewno początkowo ogrzewa się. a następnie pozostawia sieje w gorącym impregnacie aż do ostygnięcia.

Nasycanie ciśnieniowo – próżniowe

Nasycenie przeprowadza się w zamkniętym cylindrze przy użyciu pomp ciśnieniowo-próżniowych. Nasycenie tą metodą uzyskuje się w stosunkowo krótkim czasie od 2 do 2,5 godz. Wymagana wilgotność drewna wynosi około 20÷25%. Często stosowana metoda pełnokomórkowa Bethell polega na poddawaniu drewna nasyceniu w odpowiednim urządzeniu cylindrycznym o średnicy około 2 m i długości dochodzącej do 26 m. Cylinder zamykany jest szczelnie i wytwarza się w nim próżnię w celu usunięcia powietrza z komórek drewna, a następnie wprowadza się do cylindra impregnat podgrzany do temperatury około +70÷+90°C. W zależności od rodzaju impregnatu i zakresu ciśnienia (około 0,6-0,8 MPa) nasycanie trwa od 0,5 do 2 godz. Po nasyceniu zmniejsza się ciśnienie i wytwarza próżnię w celu usunięcia nadmiaru impregnatu, a następnie wyrównuje się ciśnienie z ciśnieniem atmosferycznym.

Sposób oszczędnościowy (Rüpinga)

Nasycanie drewna wykonuje się w tych samych urządzeniach, w których przeprowadza się nasycanie pełnokomórkowe. W pierwszej fazie procesu w cylindrze wytwarza się ciśnienie (0.2÷0,3 MPa), które ma na celu sprężenie powietrza znajdującego się w komórkach drewna. Następnie pompuje się do cylindra gorący impregnat i wtłacza go do drewna pod ciśnieniem wynoszącym 0,6÷0,8 MPa. Po wchłonięciu określonej ilości impregnatu, potrzebnej do równomiernego rozprowadzenia go w drewnie, zmniejsza się ciśnienie do wartości ciśnienia atmosferycznego, a następnie wytwarza się próżnię. Powietrze usuwa z komórek nadmiar impregnatu. Wymagana wilgotność drewna: do 20%. Zużycie impregnatu można regulować przez zastosowanie odpowiedniego ciśnienia i podciśnienia.

Pastowanie

Metoda podobna do poprzedniej, polega na powleczeniu pastą grzybobójczą powierzchni impregnowanego drewna. Pastować można drewno suche i wilgotne. Metoda ta stosowana jest przede wszystkim do ochrony miejscowej i do elementów drewnianych silnie zagrożonych zagrzybieniem i wbudowanych w stanie wilgotnym.

Bandażowanie

Bandażowanie polega na miejscowym bandażowaniu elementu bandażami nasyconymi
środkami grzybobójczymi – przeważnie solnymi.

Iniekcja zastrzykowa

Metoda ta polega na wprowadzeniu środka w głąb drewna za pomocą strzykawki lekarskiej lub weterynaryjnej. Do tego celu wykorzystuje się również wszelkie spękania oraz otwory wylotowe po owadach. Po wykonaniu zabiegu całość drewna należy szczelnie okryć folią na okres 48 godzin. Podczas stosowania metody zastrzykowej igłę strzykawki wbija się w drewno w odstępach nie mniejszych niż 5 cm. Precyzyjne dozowanie środka najlepiej wykonywać injektorem, który można używać do wstrzykiwania środków owadobójczych, grzybobójczych, a także płynów wzmacniających zniszczoną strukturę drewna.

Metoda Cobra

Metoda Cobra polega na wstrzykiwaniu pod ciśnieniem środka grzybobójczego lub owadobójczego w głąb drewna za pomocą specjalnego aparatu zaopatrzonego w igłę, połączonego wężykiem ze zbiorniczkiem wypełnionym impregnatem. Igłę wbija się w drewno w odstępach co 5 cm, a impregnat z cylindra wtłacza się za pomocą dźwigni na głębokość 6^7 cm. Środek biochronny wprowadzany jest w postaci pasty, która rozchodzi się w wyniku dyfuzji w wilgotnym drewnie, a w suchym drewnie pod ciśnieniem aż do chwili pełnego nasycenia komórek drzewnych i wolnych przestrzeni międzykomórkowych.

Metoda nawiercania otworów

Metoda ta polega na wprowadzeniu do drewna za pomocą nawierconych otworów – środka solnego (w proszku lub tzw. gilzie z materiału przepuszczającego wilgoć, np. z bibuły). Otwory mają średnicę 5÷10 mm i nie powinny obniżać wytrzymałości danego elementu. Muszą być ułożone w kilku szeregach w kierunku podłużnej osi elementu. Odległości między szeregami otworów nie mogą być większe niż 5 cm. a odstępy między otworami w jednym szeregu powinny wynosić od 3CH-50 cm. Otwory muszą być przesunięte względem siebie w poszczególnych szeregach. Głębokość otworów zależy od grubości belki, lecz jako zasadę przyjęto takie nawiercenie, aby dno było oddalone o 2 cm od przeciwległej strony belki. W elementach leżących poziomo otwory wierci się prostopadle do podłużnej osi belki, zaś w słupach – skośnie ku dołowi.

W otwory te wiewa się substancję za pomocą strzykawki dopóki otwory przyjmują ciecz. Przerwy między kolejnymi wstrzyknięciami nie mogą być dłuższe niż 3 dni. Po ostatnim wstrzyknięciu impregnatu, gdy drewno nie wchłania już środka, otwory należy zasklepić specjalnie przygotowanymi korkami drewnianymi.
Dla dużych przekrojów elementów wierci się również otwory o średnicy 12^27 mm i głębokości 130^210 mm, rozmieszczając je szeregowo bądź w formie szachownicy – w odstępach około 25 cm. a następnie napełnia pastą i zatyka korkiem drewnianym. Metoda ta stosowana jest do zabezpieczania wilgotnych elementów zagrożonych dużym zagrzybieniem. Zabezpieczenie takie daje dobre wyniki, lecz obniża znacznie wytrzymałość drewna; należy brać to pod uwagę w obliczeniach statycznych.

Metoda nawiewu gorącego powietrza na powierzchnię drewna

Metoda ta polega na wykorzystaniu gorącego powietrza jako środka niszczącego owady, których larwy giną przy temperaturze powyżej +46°C.
Powietrze podgrzane temperatury +80°÷+110°C doprowadza się do przestrzeni poddasza, poddając jego działaniu drewnianą więźbę dachową. Urządzenie do pomiaru temperatury, umieszczone w środku najgrubszej belki drewnianej, rejestruje osiągnięcie temperatury niszczącej owady. Po 6^8 godzinnym nagrzewaniu (nagrzewnicą z podmuchem gorącego powietrza) rozpyla się dodatkowo chemiczne środki ochrony drewna.

Metoda gazowania

Środki gazowe są bardzo skuteczne podczas dezynsekcji drewna, zwłaszcza przy stosowaniu podciśnienia. Metoda wymaga stosowania komór gazowych. Ze względu na wymiary największych komór gazowych dezynsekcja za pomocą tej metody ogranicza się do elementów o wymiarach nie przekraczających 2,5×3,0 m.
Gazowanie bez uprzedniego usunięcia chociażby części powietrza z drewna za pomocą podciśnienia, wymaga dosyć długiego czasu stosowania zabiegi, gdyż wiąże się to z ograniczoną dyfuzją gazów w drewnie. Do dezynsekcji budynków stosować należy osłony z folii. Dobór środków do gazowania wymaga również dużej wiedzy konserwatorskiej, a gaz po wykonaniu zabiegu może stanowić zagrożenie dla środowiska naturalnego. Drewno poddane dezynsekcji poprzez gazowanie wymaga ponadto zabezpieczenia płynnymi środkami owadobójczymi za pomocą płytkich metod impregnacyjnych.

Wykorzystanie fal elektromagnetycznych

Śmierć żywych organizmów niszczących drewno jest w przypadku takiego zabiegu wynikiem silnego nagrzewania (w krótkim czasie) ciał owadów i otaczającego je drewna. Nagrzewanie to jest wynikiem tarcia cząsteczek wody (dipoli) zawartej w ciałach owadów i w drewnie w szybkozmiennym polu elektromagnetycznym.
Różne gatunki owadów charakteryzują się różną odpornością na dezynsekcję przy użyciu fal elektromagnetycznych. Przykładowo, zastosowanie podczerwieni lub promieniowania mikrofalowego do dezynsekcji i dezynfekcji drewna daje dobre rezultaty.
Przy temperaturach nagrzanego drewna w zakresie +50°÷+60°C. Poszczególne gatunki owadów wykazują różną odporność na działanie termiczne, np. spuszczel jest mniej wrażliwy niż kołatek domowy.

Metoda zabezpieczenia za pomocą promieniowania

Promienie y wykazują bardzo dużą przenikliwość. Natomiast pewne problemy techniczne może stwarzać niejednorodność pola.
Poszczególne gatunki owadów wykazują różną odporność na promieniowanie y, przy czym kołatko watę są znacznie odporniejsze niż spuszczel. Dawki konieczne do bardzo szybkiego uśmiercania larw i owadów nie niszczą drewna, mogą natomiast przyciemniać szkło zastosowane w obiekcie.
W odróżnieniu od zabezpieczenia drewna, zwalczanie grzybów i owadów wymaga stosunkowo głębokiej penetracji czynnika biobójczego i wnikliwych działań pozachemicznych.

Z pomieszczeń, w których przeprowadza się prace odgrzybieniowe i wykonuje zabiegi owadobójcze, należy usunąć ludzi i zwierzęta oraz usunąć żywność, paszę i inne materiały pochłaniające zapachy. Unięcie mieszkańców może dotyczyć okresu najwyżej 1-3 dni. Preparaty grzybo- i owadobójcze należy stosować po odpowiednim przygotowaniu drewna i elementów konstrukcji budowlanej: drewno należy oczyścić z utworów grzyba i wszelkiego rodzaju zanieczyszczeń jak resztki zaprawy, powłok malarskich itp., zniszczone partie drewna przez grzyby lub owady należy ociosać lub zestrugać do ?drewna zdrowego”, w przypadku użycia środków oleistych i rozpuszczalnikowych elementy należy przesuszyć do wilgotności drewna powietrzno-suchego (18÷20%), a podczas stosowania środków solnych korzystna jest wilgotność masowa w zakresie 28÷32%, Normy zużycia środków zostały podane w informacjach firm produkujących poszczególne środki ochrony drewna. Normy te zależą od gatunku i wilgotności drewna oraz od wykończenia powierzchni, metody impregnacji oraz miejsca zastosowania drewna w budynku. Powinny być one ustalane indywidualnie dla określonych warunków impregnacji. Prace impregnacyjne powinno wykonywać się według zaleceń zawartych w specjalnie do tego celu opracowanej ekspertyzie mykologiczno-budowlanej lub mykologicznej [2]. Podstawowym warunkiem skuteczności prac, oprócz prawidłowego ich wykonania, jest usunięcie przyczyn zagrzybienia budynku.

Stosowanie środków ochrony drewna przed korozją biologiczną

Stosowane środki biochronne powinny posiadać dokumenty dopuszczające do stosowania w budownictwie, jednak praktyka związana z ich aplikacją wskazuje, że:
–   skuteczność środków biochronnych jest ogromnie zróżnicowana, o czym nie informuje producent – istnieje, np. konieczność podawania chociażby orientacyjnie czasu skutecznego działania środków,

–   w pierwszym okresie po zastosowaniu środków emitowane związki chemiczne wchodzą w reakcję z gazem propan – butan stosowanym w gospodarstwie domowym dając przykre zapachy, długo utrzymujące się,

–   dotychczas stosowane środki biochronne i biobójcze nie są badane z punktu widzenia ich alergicznego oddziaływania na organizm ludzki, ekotoksykologiczności oraz mutagenności.

Skuteczność środków ochrony przed korozją biologiczną ulega z upływem czasu stopniowemu obniżeniu. Dynamika tego zjawiska jest uzależniona od warunków eksploatacji (klasy zagrożenia), zastosowanej metody impregnacji (powierzchniowa, wgłębna) oraz od właściwości fizykochemicznych środka (a ściślej substancji czynnej) takich jak: rozpuszczalność w wodzie, lotność, względnie prężność par. odporność na fotolizę, odporność na działanie podwyższonej ciepłoty otoczenia, odporność na kwasy, alkalia i rozpuszczalniki organiczne, a także od właściwości spoiw (substancji błonotwórczych) oraz właściwości składników uzupełniających.

Konsekwencją obniżenia skuteczności impregnatów jest konieczność przeprowadzenia powtórnego zabiegu. Zadanie wydaje się na pozór proste: należy ponownie zabezpieczyć obiekt (lub jego elementy)preparatem solnym, oleistym lub rozpuszczalnikowym w zależności od warunków eksploatacji i problem znika na następne lat kilkanaście lub kilkadziesiąt. W nielicznych przypadkach jest tak istotnie – wówczas mianowicie, gdy wiadomo jaki produkt stosowano uprzednio i pod warunkiem, że jest on nadal dostępny.
W rzeczywistości zagadnienie jest bardziej złożone. Występują bowiem przypadki braku możliwości zidentyfikowania środka stosowanego wcześniej. Wtedy istnieje potrzeba wykonania badań analitycznych za pomocą spektroskopii masowej lub spektroskopii plazmowej dotyczących składu impregnatu, bazując na reprezentatywnej próbce pobranego drewna. W przeważającej większości przypadków impregnaty stosowane przed kilkunastu lub kilkudziesięciu laty są z różnych przyczyn niedostępne lub niedopuszczone do stosowania. Dotyczy to szczególnie środków solnych zawierających m.in. chromiany, arseniany. fluorki, fluorokrzemiany, chromiany.

Z drugiej  strony rynek oferuje obecnie nowe produkty zawierające uprzednio nieznane biocydy, takie jak:

A. Pochodne triazolu – efektywne w ochronie drewna ponad gruntem przed grzybami rozkładu brunatnego i białego. Do grupy tej należą: tebuconazol. propiconazol. azaconazol, chlorotaloril. Cechą charakterystyczną tych fungicydów jest wysoka odporność chemiczna ( są odporne na działanie roztworów kwasów mineralnych i mocnych zasad o stężeniu <0,01 mol/dm³), wysoka odporność termiczna, mała rozpuszczalność w wodzie i mała lotność.

B. Czwartorzędowe sole amoniowe (QAC) – skuteczne w ochronie przed grzybami rozkładu brunatnego, grzybami-pleśniami i grzybami powodującymi przebarwienia, w tym siniznę. Bardzo często stosowany jest chlorek alkilobenzylodimetyloamoniowy (BAC) i chlorek didecylodimetyloamoniowy (DDAC).

C. Karbaminiany; głównie stosowany jest jod-propinyl-butyl-karbaminian (IPBC) skuteczny w ochronie drewna przed grzybami pleśniowymi, w tym przebarwiającymi drewno wgłębnie (np. sinizna).

D. Pochodne izotiazoli, które odznaczają się dużą aktywnością wobec grzybów pleśniowych, glonów i drożdży. Mogą być stosowane w powierzchniowej ochronie drewna lecz częściej używane są do zwalczania grzybów-pleśni na podłożu mineralnym, do utoksyczniania wyrobów lakierowych, a także do zabezpieczania materiałów drewnopochodnych, w tym również w procesie ich wytwarzania. Praktyczny zakres stabilności pH od 2 do 10, a temperatura stosowania – do 100°C. Najczęściej stosowana jest oktylowa pochodna izotiazolinonów.

E. Pyretroidy — insektycydy o działaniu kontaktowym, stosowane do zabezpieczania drewna przed owadami ksylofagami przy naniesieniu 0,01 – 0,03 g/m² (w przeliczeniu na substancję czynną), a przy naniesieniu 1-2,5 g/m2 wykazują działanie owadobójcze. Pyretroidy nie powinny być stosowane w kompozycjach o odczynie alkalicznym, w którym ulegają rozkładowi hydrolitycznemu. Charakteryzują się ponadto niezwykle niską rozpuszczalnością w wodzie i lotnością.

F. Insektycydy o działaniu systemowym:
F.1. Fenoxycarb posiada działanie zbliżone do hormonu wzrostu wytwarzanego przez owada i blokuje jego rozwój na etapie transformacji postaci, uniemożliwiając wylęganie larwy z jaja lub przetwarzanie larwy w poczwarkę. Jest stabilny przy pH od 2 do 12. Jest nielotny, odporny na wymywanie i działanie promieniowania ultrafioletowego.
F.2. Flufenoxuron wykazuje działanie analogiczne do regulatora wzrostu, ale głównie blokuje wytwarzanie chityny. Insektycyd ten jest bardzo aktywny wobec wszelkiego rodzaju owadów – technicznych szkodników drewna i wykazuje działanie zarówno ochronne jak i owadobójcze. Odznacza się odpornością na wymywanie i na działanie
promieniowanie ultrafioletowego. Nie należy go stosować przy pH > 8.

Dla ułatwienia stosowania, środki biochronne i  biobójcze muszą posiadać składniki uzupełniające. Dobrej jakości środki mają wysoką klasę toksyczności (LD50) >V. oraz małe wartości grzybobójcze i owadobójcze, a także dużą głębokość wnikania . Potrzebna jest więc pogłębiona wiedza o środku w ujęciu jakościowym, a o jego substancji czynnej – w ujęciu ilościowym. Producenci środków nie sana ogół skłonni do ujawniania tych informacji, traktując je jako poufne. Wiedzę o udziale biocydów są jednak zobowiązani ujawnić w formie zapisu w tzw. karcie bezpieczeństwa produktu chemicznego. Środki biochronne i biobójcze muszą posiadać ponadto pozwolenie Urzędu Rejestracji Produktów -Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, który kwalifikuje środki ze względu na zawartą w nich substancję czynną. Urząd dysponuje zespołem ds.  środków ochrony drewna składającym się ze znanych specjalistów w tej dziedzinie. Sytuacja w zakresie środków ochrony drewna w dziedzinie aprobacji i produkcji nie jest ustabilizowana i będzie polegała dalszym przekształceniom; mianowicie, do 14 maja 2010 roku, wszystkie produkty do konserwacji drewna muszą posiadać ważną rejestrację na terenie Rzeczpospolitej Polskiej, natomiast analogiczne dokumenty wydane dla środków ochrony drewna w innych krajach członkowskich Unii Europejskiej nie mają ważności na terenie naszego kraju. Natomiast po 14 maja 2010 roku, środki biobójcze zarejestrowane w jednym z krajów Unii Europejskiej będą miały prawo być stosowane w każdym kraju wspólnoty.
Wielofunkcyjne środki ochrony drewna, w których przewidziano również funkcję ochrony przed ogniem, wymagają dodatkowo obowiązkowego certyfikatu. Certyfikacja jest obowiązkowa tylko w zakresie deklarowanej ochrony przed ogniem i jest prowadzona na podstawie oddzielnych przepisów.

Praktyczne aspekty stosowania poszczególnych rodzajów środków biochronnych

W obiektach budowlanych, w których występują grzyby-pleśnie największym stosowaniem cieszą się środki solne i wodorozcieńczalne.
Natomiast w obiektach drewnianych i więźbach dachowych największe uznanie zyskują środki rozpuszczalnikowe i wodorozcieńczalne. Rzadko są stosowane, uznane i stosowane od wielu lat środki oleiste. W starych obiektach porażonych przez owady do zwalczania ich stosuje się środki wodorozcieńczalne. Uzupełnienie stanowią lazury impregnacyjne, grubowarstwowe oraz rzadko stosowane obecnie powłoki lakierowe 14].

W Polsce w największej ilości stosuje się krajowe środki biochronne w postaci środków wodorozcieńczalnych lub rozpuszczalnikowych. Rzadko stosuje się tlenek etylenu (gaz) do dezynsekcji drewna, bowiem zabieg ten ma wartość jedynie chwilową. Aplikacja środków do elementów drewnianych odbywa się najczęściej tradycyjnie poprzez nanoszenie ręczne lub ciśnieniowe. W przypadku wymiany elementów konstrukcyjnych do zabezpieczenia drewna stosuje się wszystkie opisane wcześniej metody impregnacji przemysłowej.

W odniesieniu do klasy zagrożenia drewna (tabl. 1,2,3) można przyjąć następujące metody impregnacji drewna budowlanego (tabl.4).

Tablica 4. Dobór metody impregnacji drewna budowlanego [6]

Wymagana klasa bioodporności drewna budowlanego Proponowana do zastosowania technologia ochrony drewna budowlanego
GP2-3, 02 wszystkie metody impregnacji powierzchniowej; zalecane: dwu-trzykrotne smarowanie (natrysk) lub kąpiel zimna krótkotrwała
GD2A, GD3A trzykrotne smarowanie (natrysk) lub kąpiel zimna lub
gorąca
GD2B. GD3B kąpiel gorąco-zimna; metody ciśnieniowo-próżniowe
GD4, GD5 metody ciśnieniowo-próżniowe

W wielu przypadkach stosuje się również metody niechemiczne, tak do dezynfekcji jak i dezynsekcji, a więc do zwalczania czynników biologicznych, rzadziej do zabezpieczenia drewna. Praktyczne zastosowanie znalazły metody termiczne nagrzewanie gorącym powietrzem, promiennikami podczerwieni lub mikrofalami. Istnieje wówczas potrzeba opracowania diagramów dla każdego z tych sposobów ujmujących zależność temperatury letalnej od wilgotności względnej powietrza i czasu działania przyrządów. Proponowane niekiedy metody: rentgenowska, izotopowa, elektryczna z dużą częstotliwością prądu nie znalazły do tej pory praktycznego uznania.

Metody biologiczne polegające na wykorzystaniu antagonistycznych gatunków owadów lub grzybów nie dają wyraźnie pozytywnych wyników.

Podsumowanie

Ochrona drewnianych konstrukcji dachowych przed korozją biologiczną bardzo często związana jest nie tylko z ochroną przeciwogniową, dlatego na rynku budowlanym mamy do dyspozycji środki biochronne, a zarazem ogniochronne popularnie nazywane ‘wielofunkcyjnymi. Stosowane środki wielofunkcyjne lub ogniochronne nie zmieniają klasy odporności ogniowej elementów konstrukcyjnych, ale powodują zmianę klasy reakcji na ogień i prędkości rozprzestrzeniania ognia, co skutkuje spełnieniem wymagań polskiego prawa budowlanego [2], co do nierozprzestrzeniania (NRO) lub słabego rozprzestrzeniania ognia (SRO).

Asortyment środków o charakterze impregnacyjnym, a więc o dużej penetracji w elementach drewnianych jest bardzo duży. Ilość producentów” i dystrybutorów środków biochronnych w Polsce przekracza 60, a środków ogniochronnych zawiera się w liczbie kilkunastu firm. Stosunkowo niewiele jest rozwiązań ogniochronnych o charakterze powłokowym lub okładzin dla konstrukcji drewnianych. Wybór lub kontrola dopuszczenia środków do stosowania w budownictwie wymaga zwrócenia się:

a)   w przypadku środków biochronnych (do zabezpieczenia drewna) i biobójczych (do zwalczania czynników biologicznych w drewnie)
– do Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych – Wydziału Rejestracji Produktów Biobójczych w Warszawie, ul Ząbkowska 41 ( strona internetowa: www.urpl.gov.pl);

b)   w przypadku środków ogniochronnych lub innych wyrobów ogniochronnych do Instytutu Techniki Budowlanej w Warszawie, ul. Filtrowa 1 (Instytut dysponuje stroną internetową środków ogniochronnych – www.itb.pl).

Aplikacja środków jest stosunkowo łatwa podczas zabezpieczania konstrukcji drewnianych. Trudności występują podczas renowacji zabezpieczenia wobec braku kompatybilności fizykochemicznej wielu środków biochronnych i ogniochronnych. Ten rodzaj prac wymaga odpowiednich umiejętności zawodowych od projektantów i wykonawców robót zabezpieczających lub antykorozyjnych.

dr. inż. Jerzy Karyś
Politechnika Wrocławska

Literatura
[1] PN-B-03150:2000. Konstrukcje z drewna. Obliczenia statyczne i projektowanie.
[2] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Dz.U. RPNr 75 z 15 czerwca 2002 r., poz. 690
[3] Ważny J., Kurpik W.: Konserwacja drewna zabytkowego w Polsce. Historia i stan badań. ?Ochrona Zabytków” 1/2,2004.
[4] Ważny J.. Kurpik W.: Konserwacja drewna zabytkowego w Polsce. ?Nauka”Nr 1/2005.
[5] Ważny J., Karyś J.: Ochrona budynków przed korozją biologiczną. ?Arkady”. Warszawa 2001.
[6] Instrukcja ITB nr 355/98. Ochrona drewna biologicznego przed korozją biologiczną środkami chemicznymi. Wymagania i badania. Warszawa 1998.
[7] Żakowska Z.,  Piotrkowska M.:  Procedury laboratoryjnej  analizy mikologicznej w budynkach. ?Ochrona przed Korozją”. Nr 9S/A/2003.
[8] Materiały z sympozjum Polskiego  Stowarzyszenia Mykologów Budownictwa z lat 1995, 1997, 1999, 2001. 2003. 2005. Wrocław
[9] Materiały warsztatów rzeczoznawcy mykologiczno-budowlanego PSMB z lat  1998. 2000. 2002, 2004. 2006. Wrocław.
[10] Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 1896/2000 z 7 września 2000 r. w sprawie pierwszej fazy programu określonego w art. 16 ust. 2 Dyrektywy 98/8/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie produktów biobójczych (Dz.Urz. WE L228 z 8.09.2000 r.).
[11] Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 2032/2003 z 4 listopada 2002 r. w sprawie drugiej fazy 10-letniego programu określonego art. 16 ust. 2 Dyrektywy 98/9/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wprowadzania do obrotu produktów biobójczych i zmieniające Rozporządzenie (WE) Nr 1896/2000 (Dz.Urz. WE L307 z 24.11.2003 r.).
[12] Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 1048/2005 r. z dnia 13 czerwca 2005 r. zmieniające Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 2032/2003 w sprawie drugiej fazy 10-letniego programu określonego w art. 16, ust. 2 Dyrektywy 98/8/WE Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczącej wprowadzania do obrotu produktów biobójczych.
[13] Karyś J.: Biologiczne i chemiczne skutki powodzi w obiektach budowlanych. “Ochrona
przed Korozją” Nr 1, 2006.
[14] Lutomski K: Ochrona powierzchni drewna narażonego na działanie czynników
atmosferycznych. “Ochrona przed Korozją” Nr 9S/A/2005.

 

WARSTWY – DACHY i ŚCIANY 1/2008

Udostępnij ten wpis

Post Comment